Alzheimer Hastalığının Laboratuvar Tanısında Daha Güçlü Bir Alternatif:

100 FARKLI LABORATUVAR TESTİNİN KOMBİNE EDİLMESİYLE TANIDA DOĞRULUĞUN ARTIRILMASI

 

Alzheimer Hastalığı Giderek Daha Büyük Toplumsal Sorun Durumuna Gelmektedir

Toplumların hızlı şekilde yaşlanmaya başlamasıyla birlikte, Alzheimer hastalığı giderek daha önemli bir toplumsal sorun durumuna gelmiş bulunmaktadır.

Türk toplumu da hızla yaşlanmakta, aynı sorunla karşı karşıya gelmektedir. Bizde de ortalama yaşam süresi, artık 79-80 sınırına gelmiş bulunmaktadır.

 

Alzheimer’ın Laboratuvar Tanısıyla İlgili Güçlükler Bulunmaktadır

Alzheimer hastalığının laboratuvar tanısıyla ilgili önemli güçlükler bulunmaktadır. Bunun da nedenlerinden birisi, daha anlamlı sonuç veren testlerin, hastaların belinden alınan Beyin-Omurilik Sıvısı (BOS) kaynaklı olmasıdır. Bu işlem hem ağrılı, hem de riskli bir işlem olduğu için, pratikte kullanılamamakta ve yaygınlaşamamaktadır.

Bunun dışında, var olan testler de yeterince standardize değildir. Ayrıca, yeterince bilgi verebilir nitelikte değildir, çünkü yeterli parametreler barındırmamaktadır.

Testlerin yaygınlaşabilmesi ve pratikte daha fazla kullanılabilmesi için, kan örnekleri gibi kolay örneklerden çalışılabilmesi gerekmektedir.

 

Gelişen Teknolojilerle, Tanıda İlerleme Sağlanmaktadır

Son dönemde gelişen teknolojilere paralel olarak, kan örneklerinden Alzheimer hastalığı tanısına yönelik önemli ve anlamlı gelişmeler sağlanmış bulunmaktadır.

Biz de, bu amaçla üretilen EZ Diatech firmasına ait tam otomatize cihazda, 6 farklı laboratuvar parametresinin birlikte çalışılması sonucu elde edilen bilgileri değerlendirerek, 100 hastanın Alzheimer yönünden durumunu ortaya koymaya çalıştık. Çalışmada kullanılan değerlendirme cihazı tam otomatik olup, CE İVDR onaylıdır. Cihazın ölçüm yöntemi, hassas bir yöntem olan Fluoresan Immuno Assay (FİA) yöntemidir. Çalışma için hastalardan kan alınarak, 50 mikrolitre serum veya plazma örneği ile çalışma yapılmaktadır. Çalışmanın tamamı otomatize cihazda geçmekte, manuel bir işlem bulunmamaktadır. Kalibre edilmiş olan cihaz, test sonuçlarını otomatik olarak vermektedir.

100 hastadan alınan kan örnekleri üzerinde, yaklaşık 660 civarında test parametresi çalışılmış ve sonuçlandırılmıştır. Test parametreleri, iki ayrı grupta multipleks formatta çalışılmıştır. Bunlardan Tau proteinleri adı verilen grupta, 3 test (p-Tau 231, p-Tau 181 ve Total Tau) parametresi, multipleks olarak bulunmaktadır. İkinci grupta ise, multipleks formatta Amiloid Beta 42 ve Amiloid Beta 40 testleri bulunmakta, bu testler çalışılıp sonuçları belirlendikten sonra, tanıda önemli olan Amiloid Beta 42/Amiloid Beta 40 oranı hesaplanmaktadır. Arkasından, çalışılan bu test parametresinin sonucuna göre değerlendirme yapılmaktadır.

 

Testler Ne Anlama Gelmektedir?

• p-Tau 231 proteini, beyindeki nöron adı verilen sinir hücrelerinin yapısında bulunmaktadır. Beyin hücrelerinde birikmesi, hücrelerin ölümüne yol açmaktadır. Test ile ölçülen yükselme, hücrelerde birikimi göstermektedir. Genelde Alzheimer’ın erken tanısında önemlidir.
• P-Tau 181 proteini beyin hücrelerinin yapısında bulunmaktadır. Düzeyinde yükselme, hücrede birikme ve tahribat anlamına gelmektedir. Alzheimer’ın erken döneminden itibaren yükselme olabilmekte, tüm safhalarda yüksek seyredebilmektedir. Alzheimer tanısı yönünden en spesifik parametre durumundadır.
• Total Tau proteini, yine nöronların yapısında yer almaktadır. Düzeyinde yükselme, beyin hücre hasarı ve nörodejenerasyon anlamına gelmektedir. Daha çok ileri evrelerde yükselmektedir. Alzheimer dışında Parkinson, demans, travma, ensefalit gibi durumlarda da yüksek seyredebilmektedir.
• Amiloid Beta 42

BOS ve kanda bulunmaktadır. Miktarının azalması, beyinde nöronlarda birikim olduğunu ve Beta Amiloid plaklarının oluşmakta olduğunu düşündürmektedir. Bu durum, beyin hücrelerinin ölümü ve hücreler arası iletinin bozulmasına neden olmaktadır.

• Amiloid Beta 40

Daha yaygın bir parametredir. Benzer patolojiye neden olmaktadır. Miktarında değişiklikler daha az ve yavaştır.

• Amiloid Beta42/Amiloid Beta40 Oranı

Alzheimer tanısında bu oran çok önemlidir. Aβ42/ Aβ40 oranı ne kadar düşük ise, hastaların beyin hücrelerinde Amiloid plakları oluşumu o derece ileri safhada kabul edilmektedir.

Belirtilen bu 6 parametrenin birlikte ölçülmesiyle, değerlendirmeler yapılmış durumdadır.

 

Çalışmanın Amacı

Bu çalışma, bir bilimsel araştırma formatında yürütülmüştür.

Çalışmanın amacı:

• Belirtilen testlerin uygulanabilirliğini izlemek,
• Test sonuçlarının birlikte kullanım durumundaki etkinliğini değerlendirmek,
• Türk toplumunun bu testler yönünden normal ve anormal sınır değerlerini (Referans değerleri) belirlemek,
• Kadın ve erkeklerde farklılık olup olmadığını gözlemek,
• Yaş ile test düzeylerinin değişimini gözlemek,
• Kullanılan kan örneklerinden plazma ve serum örneklerinin hangisinin uygun olduğuna karar vermek,

olarak belirlenmiştir.

 

Bu Test Profilinin Avantajları

Yapılan çalışmalar sonucunda:

• Çalışmanın kandan yapılabilmesi önemli bir avantaj olarak düşünülmüştür
• Testin çalışma olarak kolay olması uygulamada kolaylık sağlamaktadır
• Tam otomatize sonuç vermesi ve manuel müdahalelere kapalı olması önemli özelliktir
• Testin ölçüm aralıklarının geniş olması, teste güveni artırıcı nitelikte bulunmuştur
• Test parametrelerinin geniş olması ve 6 parametrenin birbirini tamamlar nitelikte değerlendirme yapılabilmesi, Alzheimer tanısını güçlendirici nitelikte bulunmuştur.

 

Türk Toplumunun Normal Değer Sınırları Belirlenmiştir

Alzheimer tanısı konusunda, bugüne kadar 6 laboratuvar test parametresi, ülkemizde ilk defa çalışılarak birlikte değerlendirilmiş durumdadır.

Ayrıca, çalışılan bu yöntemde kullanılan kitlere göre, Türk toplumunun, her bir test parametresi için normal ve anormal değer sınırlarını (Referans değerler) belirlemek gerekmektedir.

Bu yönteme göre ve çalışma yapılan gruba göre, toplumumuzun referans değerleri belirlenmiştir.

 

Yaş Grupları Arasında Farklılık Var Mıdır?

• Tau proteinlerinin birikimi yönünden büyük farklar görülmemekle birlikte, Total Tau düzeyi ileri yaşlarda daha fazla artmaktadır.
• Tau proteinleri birikiminin 30-40’lı yaşlardan itibaren başladığını görmekteyiz. Tüm yaş gruplarında da, değişen oranlarda yükseklik görülmektedir.
• Amiloid Beta 42 düzeyi ve  Aβ42/ Aβ40 oranı ise, 30-50 yaşlar arasından itibaren düşmekte, 50-60 yaş arasında kişilerin %45, 60-70 yaş arasında %62’sinde, 70-80 yaş arasında %85’inde, 80 yaş üzerinde ise %86’sında düşük seyretmektedir.

Azalmış ölçüm düzeyi, Beta Amiloid plaklarının oluşumu yönünde göstergedir. Azalma ne derecede ileri ise, plak oluşumu da aynı oranda belirgin ve Alzheimer tanısını destekler nitelikte değerlendirilmiştir.

 

       Erkekler ve Kadınlar Arasında Fark Var Mıdır?

Tau proteinlerinin beyin hücrelerinde birikimi yönünden, erkekler ile kadınlar arasında önemli bir fark gözlenmemiştir.

Ancak, Amiloid Beta 42 düzeyinde azalma, erkeklerde kadınlara oranla %11, Aβ42/ Aβ40 oranında azalma da, %17 oranında daha fazla görülmüştür.

Bu sonuçlar da, Amiloid Beta plakları oluşumu yönünden kadınların, erkeklere oranda bir miktar daha avantajlı durumda olduğunu düşündürmektedir.

 

Serum ve Plazma Örnekleri Arasında Bir Fark Var Mıdır?

Bilindiği gibi, her ikisi de kan örneğidir.

Aralarında büyük fark gözlenmemiştir.

Beta Amiloid testleri ölçümünde pozitif bulunan örneklerin, %15-20 daha fazla olduğu görülmektedir.

Her iki örnek de kullanılabilir görünmektedir.

 

Tanıda 6 Parametrenin Birlikte Kullanılması, Oldukça Etkin Bir Alzheimer Tanı Gücü Sağlamaktadır

Çalışılan parametrelerin en önemli avantajı, 6 farklı test parametresinin birlikte çalışılarak, kombine edilmesidir. Laboratuvar olarak Alzheimer tanısı konulan hastalarda, Tau proteinleri tanıya %78.6 oranda, Amiloid Beta parametreleri ise, %71.4 oranda katılmaktadır. Eğer Alzheimer tanısında Tau proteinleri çalışılmaz, yalnızca Amiloid Beta testleri ile sonuca gidilmek istenirse tanıda %28.6, eğer yalnızca Tau proteinleri çalışılır, Amiloid Beta testleri çalışılmaz ise, tanıda %21.4 kayıp oluşacaktır.

Bu nedenle, Alzheimer’ın laboratuvar tanısında, etkin ve yüksek verimlilik için p-Tau 231, p-Tau 181, Total Tau, Amiloid Beta 42, Amiloid Beta 40 düzeyleri ve Aβ42/ Aβ40 oranının, birlikte çalışılarak değerlendirilmesinin, son derece yerinde olacağı görüşüne varılmıştır.

 

Yine de bu çalışmanın EZ Diatech kitleriyle yapılan ilk çalışmalardan birisi olduğunu, rastgele seçilen çalışma grubunun, çoğunlukla ileri yaşlardan oluştuğunu belirtmek gerekmektedir. Daha kapsamlı ve objektif veriler için, farklı yaş gruplarında ve farklı popülasyonlarda çalışmalar yapmanın gerekli olduğu görüşüne varılmıştır.

 

         Konu ile ilgili yapılan çalışmanın kapsamlı metnine gelisimlab.com.tr sitesinden ulaşabilirsiniz.