Laboratuvar Testleri İçin Hazırlık

GELİŞİM TIP LABORATUVARLARI'NA GELMEDEN ÖNCE HAZIRLIK GEREKTİREN TESTLER

12 SAAT AÇLIK GEREKTİREN TESTLER

(Sabah Aç Karnına Kan Alınması Uygundur)

• ADH
• Alkali fosfataz izoenzimleri
• Büyüme hormonu ( GH )
• C-peptid
• Demir
• Total Demir Bağlama Kapasitesi
• Folik asit
• Gastrin
• Glukoz
• Homosistein
• İnsülin
• İnsülin Direnci
• Kalsitonin
• Kolesterol (Total)
• HDL Kolesterol
• LDL Kolesterol
• VLDL Kolesterol
• Trigliserid
• Kortizol
• Laktat
• Leptin
• Lipoprotein (a)
• Lipoprotein Elektroforezi
• Osteokalsin
• Piruvat
• Safra asitleri
• Serbest yağ asitleri ( FFA )
• Trigliseridler
• Vitamin B 12
• Vitamin E
• Üre Nefes Testi

ÖN HAZIRLIK GEREKTİREN TESTLER

Spermiyogram:

3-5 günlük cinsel perhiz döneminden sonra ve 1-2 ay aralıkla en az 3 defa inceleme yapılmalıdır. Analiz sonuçları birbirine %20 yakınlıkta ise ilave örneklere gerek yoktur.

Cinsel perhiz dönemi uzun ise (>7 gün), sperm motilitesi etkileneceğinden tercih edilmez.

Semen örneği, laboratuvarda özel hazırlanmış odada alınmalıdır.

Örneğin tamamı steril kap içine alınmalı ve herhangi bir kimyasal ile (sabun, deterjan vs.) temas etmemiş olmalıdır.

Dışkıda Parazit Aranması (Selofan Band İle):

Hasta sabah uyanır uyanmaz, laboratuvardan temin edilen, lam üzerine yapıştırılmış selefon bant, lam üzerinden ayrılır. Anal bölgeye düzgünce yapıştırılır ve çekilerek tekrar lam üzerine yapıştırılır.

Lamlar, en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılmalıdır.

Üre Nefes Testi:

Hasta en az 6 saat aç olmalıdır. Sabah açlığı tercih edilir. 1 ay öncesinden antibiyotik, 1 hafta öncesinden asit inhibitörleri almamış olmalıdır.

Tedavi takibi için yapılacaksa, tedavi bitiminden 6 hafta sonra yapılmalıdır.

GastroPanel Test:

Örnek alımından en az 4 saat öncesinden itibaren hastanın hiçbir şey yiyip içmemesi gerekir, sigara da içilmemelidir (10 saatlik gece açlığı da uygundur). Hastanın aşağıda sıralanan, mide sıvılarının sekresyonu üzerine etkisi olan ilaçlar dışındaki rutin tedavisine izin verilir. Kullanılmaması gereken ilaçlar şunlardır:

 Örnek alımından 1 hafta önce kesilmesi gerekenler: Ranitidin (Esophex, Inside Brus, Ranicur, Ranil, Ranimex, Ranitidin, Ranitidine, Ranixal, Zantac), famotidin (Famotidin, Pepcid, Pepcidin, Pepcid Duo), nizatidin (Nizax), proton pompa inhibitörleri lansoprazol, omeprazol, pantoprazol, esomeprazol, rabeprazol etc. (Lansoprazol, Lansoprazole, Lanzo, Zolt, Losec, Omeprazol, Nexium, Pariet, Somac, Gasterix, Pantoloc, Giasemin, Panzor).

 Örnek alımından 1 gün önce kesilmesi gerekenler: Gastrik asit sekresyonunu nötralize eden tedaviler: antiasitler (Balancid Novum, Gaviscon, Link, Magnesium milk, Novaluzid, Rennie) ve mukoza koruyucu ajanlar (Alsucral, Antepsin).

DİYET GEREKTİREN VE 24 SAAT İDRAR TOPLANMASI GEREKEN TESTLER

Bu gruptaki testler 17-Ketosteroid, 5-HIAA, Serotonin, Adrenalin, VMA (Vanil Mandelik Asit), Metanefrin, ALA gibi testlerdir. Koruyucu gerektiren testlerde koruyucu madde, kabın içine baştan konulmalı ve idrar bunun üzerine toplanmalıdır. Koruyucu gerektiğinde laboratuvarımızdan sağlanabilir.

24 saatlik idrar toplamak için bazı testlerde önceden diyet yapmak, bazı ilaçları kullanmamak gereklidir. Bu testler ve yapılması gereken diyet şekli ile kullanılmaması önerilen ilaçlar, her test için ilgili bölümde ALIM ŞARTLARI kısmında detaylı olarak anlatılmaktadır. Ayrıca bu bölümün sonunda da gerekli bilgi verilmektedir. Hasta uygun şartlar sağlandıktan sonra idrar toplamaya başlamalıdır.

Hastaya 24 saatlik idrar toplama, hem yazılı olarak verilmeli hem de sözlü olarak anlatılmalıdır.

1. 1. Gün, hasta sabah ilk idrarını (yataktan kalktığı saatteki idrarı, mesela saat 0800’de) tuvalete yapar. (Yani ilk günkü ilk idrar toplamaya dahil edilmeyecektir.) Bu ilk idrar dışarıya yapıldıktan sonraki idrarlar temiz bir kaba yapılarak biriktirilmeye başlanır.
2. 2. Gün, hasta sabah ilk idrarını (yataktan kalktığı saatteki idrarı, mesela saat 0800’de), kabın içerisine yapacaktır. (Yani ikinci günkü ilk idrar toplamaya dahil edilecektir.)
3. Laboratuvara transferinden sonra tüm idrar karıştırılır, volüm doğru olarak ölçülür, kaydedilir.
4. Çalışılacak test için uygun miktar, tekrar ve ek testler için gerekli miktar ayrılır, kalanı atılır.

Yapılacak test ne olursa olsun korunmasız

idrarda oluşabilecek değişiklikler nedeniyle 2 saatin üzerinde bekletilecek ise kabın steril kullanımı tavsiye edilir.

Korunmasız idrarda fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik değişiklikler oluşabileceği unutulmamalıdır.

DİYET GEREKTİREN ve KULLANILAN İLAÇLARDAN

ETKİLENEN TESTLERDE

24 SAATLİK İDRAR TOPLANMASI İLE İLGİLİ AÇIKLAMA

5-Hidroksi İndol Asetik Asit (5 HIAA): Muz, avakado, çikolota, balık, yumurta, domates, şeftali, elma, mandalina, fındık, fıstık gibi yiyecekler, asetominofen, salisilat, fenasetin, öksürük şurubu, naproksen, imipramin, metenamin, metakarbamol, isoniazid, MAO inhibitörleri, metildopa, reserpin, fenotiazinler 3 gün öncesinden itibaren kesilmelidir.

5-Hidroksitriptamin (Serotonin): Muz, avakado, çikolota, balık, yumurta, domates, şeftali, elma, mandalina, fındık, fıstık gibi yiyecekler, asetominofen, salisilat, fenasetin, öksürük şurubu, naproksen, imipramin, metenamin, metakarbamol, isoniazid, MAO inhibitörleri, metildopa, reserpin, fenotiazinler 3 gün öncesinden itibaren kesilmelidir.

 Adrenalin (Epinefrin): Reserpin, alfa-metildopa, MAO inhibitörleri, levodopa, öksürük kesici ve bronkodilatatör ilaçlar, burun damlaları, kalsiyum kanal blokerleri, konverting enzim inhibitörleri, bromokriptin, fenotiazid, trisiklik antidepresanlar, alfa ve beta blokerler, labetalol, mümkünse idrar toplanmasından 2 hafta öncesinden kesilmelidir. İdrar toplama süresince kafeinli ürünlerden kaçınılmalıdır.

Dopamin: Reserpin, alfa-metildopa, MAO inhibitörleri, levodopa, öksürük kesici ve bronkodilatatör ilaçlar, burun damlaları, kalsiyum kanal blokerleri, konverting enzim inhibitörleri, bromokriptin, fenotiazid, trisiklik antidepressanlar, alfa ve beta blokerler, labetalol, mümkünse idrar toplanmasından 2 hafta öncesinden kesilmelidir. İdrar toplama süresince kafeinli ürünlerden kaçınılmalıdır.

Hidroksiprolin: Mümkünse idrar toplanmasından 1 gün önceden itibaren jelatin içeren yiyecekler (şekerlemeler, tatlılar, dondurma gibi) ve et yenmemelidir. Aspirin ve hormonal ilaçların da kullanılmaması önerilir.

Homovanilik Asit (HVA): Mümkünse idrar toplanmasından 2 hafta öncesinden itibaren levodopa; 2 gün öncesinden itibaren aspirin, disülfiram, reserpin, piridoksin kesilmelidir.

Kalsiyum: Mümkünse idrar toplanmasından 3 gün önceden itibaren antiasit, fosfatlar, glukokortikoidler, karbonik anhidraz enzimleri, antikonvülzanlar, tiazid türevi diüretikler kullanılmamalıdır.

Koproporfirin: Hasta alkol ve aşırı sıvı alımından kaçınmış olmalıdır. Fenotiazin kullanmamış olması önerilir.

Kortizol: Spiranolakton gibi ilaçlar kullanmamalıdır.

Kreatinin: Hastanın sefalosporin grubu ilaçlar kullanmıyor olması tercih edilir. Etsiz diet yapması önerilir.

Kreatinin Klerensi: Hastanın sefalosporin grubu ilaçlar kullanmıyor olması tercih edilir. Etsiz diet yapması önerilir.

Metanefrin, Normetanefrin: 1 gece öncesinden itibaren sigara içilmemelidir. Buspiron, labetolol, sotalol, levodopa, asetominofen, metildopa, oxprenolol, oksitetrasiklin, fenilefrin, hidrazin türevleri, MAO inhibitörleri, proklorperazin, antihipertansif ilaçlar, bromokriptin, fenotiazinler, trisiklik antidepressanlar, propranolol mümkünse idrar toplanmasından öncesinde kesilmelidir.

Noradrenalin (Norepinefrin): Reserpin, alfa-metildopa, MAO inhibitörleri, levodopa, öksürük kesici ve bronkodilatatör ilaçlar, burun damlaları, kalsiyum kanal blokerleri, konverting enzim inhibitörleri, bromokriptin, fenotiazid, trisiklik antidepresanlar, alfa ve beta blokerler, labetalol, mümkünse idrar toplanmasından 2 hafta öncesinden kesilmelidir. İdrar toplama süresince kafeinli ürünlerden kaçınılmalıdır.

Oksalat: Hasta 24 saat önesinden itibaren C vitamini kullanmıyor olmalı.

Porfirin: Hasta alkol ve aşırı sıvı alımından kaçınmış olmalıdır. Fenotiazin kullanmamış olması önerilir.

Sistin: Hastanın penisilamin kullanmaması tercih edilir.

Üroporfirin: Hasta alkol ve aşırı sıvı alımından kaçınmış olmalıdır. Fenotiazin kullanmamış olması önerilir.

Vanilmandelik Asit (VMA): Muz, avakado, çikolata, balık, yumurta, domates, şeftali, elma, mandalina, fındık, fıstık gibi yiyecekler, asetominofen, salisilat, fenasetin, öksürük şurubu, naproksen, imipramin, metenamin, metakarbamol, isoniazid, MAO inhibitörleri, metildopa, reserpin, fenotiazinler 3 gün öncesinden itibaren kesilmelidir, 3 gün süreyle alkol almamalıdır.

İLAÇ DÜZEYLERİ İÇİN ÖRNEK ALINMASI

• İlaç düzeyleri için örnekler, hastanın ilacını almasından hemen önce alınmalıdır.
• Düzey takipleri açısından, mümkün olduğunca, hep aynı saatlerde alınmalıdır.
• Gerekli koşullara uyulmadığı zaman, beklenmeyen değerler bulunabilir ve tedavinin yanlış yönlendirilmesine neden olabilir.
• İlaç düzeyleri için gerekli ve ayrıntılı bilgiler, Test Programı bölümünde, ilgili testlerin içeriklerinde verilmiştir.

ÖRNEK ALIMLARI İLE İLGİLİ SIK SORULAN SORULAR

1) İdrar analizi için verilen idrar, kültür için uygun mudur?

Uygun değildir. Çünkü idrar kültürü için örnek verirken dış ortamdan bulaşmaları önlemek için, idrarın steril bir kaba alınması, ön temizlik yapılması ve idrarın ilk kısmi tuvalete yapıldıktan sonra orta idrarın steril kaba yapılması, son kısmın yine tuvalete yapılması gereklidir.

2) Bebekten idrar torbası ile idrar alırken ne kadar süre beklenilebilir?

Yeterli miktarda idrar birikinceye dek beklenilebilir. Ancak torbayı taktıktan sonra 30 dakika içinde yeterli miktar sağlanamadı ise torba yenisi ile değiştirilmelidir.

3) Kültür için idrar ne zaman verilmelidir ve ne kadar miktar gereklidir?

Mesanede en az 3 saat beklemiş olması gereklidir. Uygun temizlik sonrası verilecek 1-2 ml idrar yeterlidir.

4) Adet dönemlerinde idrar analizi ve kültürü yapılabilir mi?

Adet döneminde verilen idrarda adet kani bulunabileceğinden, kültür ve direkt mikroskobik incelemeler etkilenir. Mikroskobik incelemede görülecek eritrositlerin nereden kaynaklandığı ayırt edilemez. Adet kani ile vajinada normalde bulunan mikroorganizmalar, steril olması beklenen idrara bulaşabileceğinden yanıltıcı sonuçlar verir. Bu nedenle adet döneminde idrar analizi ve kültürü yapılmaz.

5) Antibiyotik kullanırken kültür testleri yapılabilir mi?

Antibiyotikler, bakterilerin üremesini azaltabileceği gibi üremeyi tamamen de önleyebilir. Dolayısı ile sonuçları etkiler. Bu nedenle kullanılan antibiyotik cinsine göre değişmekle birlikte son antibiyotik dozunun alımından en az 2 gün sonra kültür testi yapılması önerilir. Doktorunuz bilgisi dahilinde, antibiyotik kullanımı esnasında örnek verilmesi önerilmiş ise kullanılan antibiyotik ismi ve dozu laboratuar görevlisine bildirilmelidir.

6) Kültür testleri için aç olmak gerekir mi?

Gerekmez. Ancak boğaz ve balgam kültürü için son 1 saat içinde herhangi bir şey yenilmemesi gereklidir.

7) Boğaz kültürü alımından hemen önce su içilmesi tahlili etkiler mi?

Boğaz kültürü alınmadan önce (1 saat) bir şey yenilip içilmemeli ve gargara vb. gibi işlemler yapılmamalıdır.

8) Gaitada gizli kan testi yaptırmadan önce herhangi bir diyet gerekli mi?

Hayır, gerek yok. Laboratuarımızda kullandığımız yöntemlerde, sadece insan kanında bulunan bir maddeye (insan hemoglobini) duyarlı testlerle çalışıyoruz.

9) Parazitolojik incelemeler ve kültür testi için diski örneği laboratuara ne kadar sürede ulaştırılmalıdır?

Parazitolojik incelemeler için fındık büyüklüğünde diski örneğinin, özel kabında en geç 30 dakika içinde laboratuara ulaştırılması gerekir. Arka arkaya en az 3 gün örnek alınması parazit yumurtası görülme sansını arttırır.

Kültür için diskinin özellikle kanlı ve mukuslu kısımlardan örnek alınmalı özel taşıyıcı tüp içerisine konularak mümkün olan en kısa süre içinde laboratuara ulaştırılmalıdır.

10) Cinsel yolla bulasan hastalıklarla bulasan hastalıklar için üretral akıntı örneği verirken nelere dikkat etmek gerekir?

Akıntı kültürü alınırken, önce üretral ağzının steril mendil ile temizlenmesi sonrasında eküvyonlu çubuk ile akıntının alınarak özel taşıyıcı tüpe yerleştirilmesi ve en kısa sürede laboratuarımıza ulaştırılması gerekmektedir

11) Direkt mantar incelemesi veya mantar kültürü yapılabilmesi için ön hazırlık gerekiyor mu?

Mantar incelemesi ve mantar kültürü yaptırmadan önce en az 3 gün süreyle mantar ilacı kullanılmamalı, cilt veya tırnaktan alınacak örneklerde bu bölgelerin yıkanmaması önerilir. Eğer tırnaktan örnek alınacaksa, tırnağın bir hafta süre ile kesilmemesi gerekmektedir.