VENÖZ KAN ALMA TALİMATI
1.AMAÇ:
Bu talimatın amacı, laboratuvara ayaktan başvuran hastadan, istenen tetkik özelliğine göre,
doğru ve güvenilir biçimde damardan kan alınması esaslarını belirlemektir.
2. UYGULAMA
2.1 Hastadan kan almadan önce istenen tetkikler gözden geçirilmelidir.
2.2 Örnek alan personel, kan alma işlemi için şu malzemeleri kullanır:
Alkollü pamuk (%70 isopropilalkol)
Turnike
Steril olmayan eldiven
Uygun boyutlarda enjektör
İstenen tetkiklere uygun kan tüpleri
Yuvarlak yara bandı
2.3 Örnek alma elemanı tarafından, istenen tetkiklere uygun tüpler spora yerleştirilir ve Özel Hasta Test İstek Formu ile birlikte gelen barkodlar uygun tüplere yapıştırılır.
2.4 Eller yıkanır.
2.5 Hastadan kan yolu ile bulaşabilecek patojenleri en aza indirgemek için non-steril eldiven giyilir.
2.6 Venöz kan hasta rahat şartlarda oturularak (veya yatırılarak) alınır. Ayakta alınmamalıdır ( baygınlık geçirebilir).
2.7 Hasta kan alma bölümüne alınarak yapılacak girişim hakkında bilgi verilir. Eğer hasta çocuk ve anlayamayacak yaşta ise ailesine yapılacak işlem hakkında bilgi verilir.
2.8 Hastanın hazırlanmasına yardım edilir.
2.9 Kan alınacak kol belirlenir; fistül içeren koldan, büyük yaralı, yanıklı veya hematomlu alandan kan alınmamalıdır.
2.10 Kan alınacak kolda kıyafet varsa dirseğin üzerine kadar açılır ve turnike dirseğin 5-10 cm üstüne sıkıca fakat hastayı rahatsız etmeyecek şekilde bağlanır. Bölgeye daha fazla kan akımını sağlamak için hastanın yumruğunu birkaç kez açıp kapaması istenir. Turnike kolda 1 dakikadan fazla sıkılı kalmamalıdır. Uzun süreli turnike uygulaması hemokonsantrasyona ve hemolize sebep olarak sonuçları etkileyebilir.
2.11 Laktik asit, amonyak gibi testler için örnek alımı sırasında turnike kullanılmamalıdır.
2.12 Kan alınacak ven belirlenir. Eğer damar gözle görülemiyor veya parmak ile hissedilemiyorsa diğer kolda aynı işlemler tekrar edilerek uygun damar aranır.
2.13 Hastanın kolunda belirlenen yer % 70’ lik etil alkollü pamuk ile silinir.
2.14 İğnenin eğimli kısmı yukarı gelecek şekilde damara girilir.
2.15 Uygun boyutlardaki iğne ucuyla seçilmiş vene 15 derecelik açı ile girilir.
2.16 Hastanın koluna girildiğinde kol boyunca ve/veya omuza-göğüse şiddetli ağrı girerse veya kanama olursa iğne koldan hemen çıkarılmalıdır.
2.17 Yeterli miktarda kan örneği geliyorsa enjektörle hemoliz ve/veya trombüs oluşmasına neden olmayacak bir hızda (çok yavaş ve çok hızlı olmayacak) alınır.
2.18 Kan alma işlemi tamamlandıktan sonra turnike açılır ve hasta avucunu yumruk yapmış ise serbest bırakması sağlanır. Enjektör iğne ile birlikte damardan çekilir. Hastadan, yakınından veya yardımcı personelden pamuk ile birkaç dakika basınç uygulaması istenir.
2.19 Uygun yöntemle alınan kan daha önceden hazırlanmış uygun tüplere dağıtılır. İçinde EDTA, Sitrat gibi kimyasal madde bulunan tüpler, kan konulduktan sonra bu maddelerle karışması için birkaç kez nazikçe çevrilir. Hastadan istenen testlere göre tüplerin kan alım sırası:
Kan kültürü için tüp veya şişeler
Kırmızı/sarı kapaklı tüpler (antikoagulan içermeyen)
Mavi kapaklı tüpler (Sodyum sitratlı)
Jel separatörlü tüpler (Pıhtı aktivatörü veya heparin içeren)
Yeşil kapaklı tüpler (Heparin içeren)
Mor kapaklı tüpler (EDTA içeren)
Diğer tüpler (Örn. gri kapaklı vs)
2.20 Basınç uygulanan bölgedeki kanamanın durduğundan emin olunduktan sonra yuvarlak yara bandı iğne giriş yerine yapıştırılır.
PARMAK UCUNDAN KAN ALMA TALİMATI
Bu talimatın amacı, laboratuvara ayaktan başvuran hastadan, istenen tetkik özelliğine göre,
doğru ve güvenilir biçimde parmak ucundan kan alınması esaslarını belirlemektir.
2.UYGULAMA
2.1 Eller yıkanır
2.2 Hastadan kan yolu ile bulaşabilecek patojenleri en aza indirgemek için non-steril eldiven giyilir.
2.3 Kanın yayılacağı lamlar hazırlanır ve üzerlerine hastanın ismi yazılır.
2.4 Hasta kan alma bölümüne alınarak yapılacak girişim hakkında bilgi verilir. Eğer hasta çocuk ve anlayamayacak yaşta ise ailesine yapılacak işlem hakkında bilgi verilir.
2.5 Hastanın hazırlanmasına yardım edilir.
2.6 Üçüncü veya dördüncü parmak % 70’ lik etil alkollü pamuk ile silinir.
2.7 Kuru pamukla kurutulur. Povidon iyot kullanılacak ise alanın tam olarak kuruması gerekir.
2.8 Steril lanset ile parmak ucu 2 mm’ den daha derin olmayacak şekilde delinir. Kuru gazlı bez ile ilk damla silinir.
2.9 Alan iyice kuruduktan sonra parmak ucuna hafif basınç yapılarak akması sağlanır. Parmak ucuna aşırı basınç yapılmamalıdır. Kana doku sıvısının geçmesi kanı sulandırır, sonuçları etkileyebilir.
2.10 İlk damla dışarı damlatılır. Takip eden damlalar kullanılır
2.11 Alınan 1 damla kan ile gerekli smear hazırlananabilir.
2.11.1 Kalın Damla Yöntemi: Önceden hazırlanmış temiz bir lamın üzerine 1-2 damla kan alınır. Başka bir lamın bir köşesi veya lanset ucu ile dairesel hareketlerle kan lam üzerine 2 cm çapında yayılır. Oda ısısında kurumaya bırakılır. Kalın damla ile birlikte muhakkak periferik yayma da alınmalıdır.
2.11.2 Periferik yayma (İnce Yayma): Önceden hazırlanmış temiz bir lamın kısa kenarına yakın bir bölgesinin üzerine 1-2 damla kan alınır. Başka bir lamın kısa kenarı 30ºC’ lik açı ile kan damlası iki lam arasında kalacak şekilde lam üzerine konulur. Kan iki lam arasında çizgi şeklinde yayıldıktan sonra tek bir hareketle ve çok hızlı veya çok yavaş olmayacak şekilde yayılır. Oda ısısında kurumaya bırakılır.
2.12 Kapiller kan parmak ucu, kulak memesi veya ayak baş parmağından, infantlarda ise topuktan alınabilir. (Parmak ucundan alınan yani kapiller kanda eritrosit, hemoglobin, hemotokrit ve trombosit sayımı venöz kana göre daha yüksektir.)
TOPUKTAN KAN ALMA TALİMATI
1.AMAÇ:
Bu talimatın amacı, laboratuvara gelen bebeklerden, istenen tetkik özelliğine göre, doğru ve güvenilir biçimde topuktan kan alınması esaslarını belirlemektir.
2.UYGULAMA
2.1 En erken doğumdan 24 saat sonra, bebek en az bir kere beslendikten sonra ve kan transfüzyonu yapılacaksa transfüzyondan önce alınmalı ve ilgili form doldurularak yollanmalıdır. Hasta bilgileri eksiksiz olmalıdır.
2.2 Örnek alma elemanı tarafından, filtre kağıdına hastanın kimlik bilgileri yazılır. Filtre kağıdı herhangi bir madde ile zarar görmüş, kirlenmiş olmamalıdır.
2.2 Eller yıkanır.
2.3 Hasta ile arasında kan yolu ile taşınan patojenleri en aza indirgemek için non-steril eldiven giyilir.
2.4 Hastanın ailesine yapılacak işlem hakkında bilgi verilir.
2.5 Örnek topuğun yan kısımlarından alınmalıdır.
2.6 Hastanın hazırlanmasına yardım edilir.
2.7 Yaralı, yanıklı veya hematomlu alandan kan alınmamalıdır. El veya ayak parmakları, topuğun orta yuvarlak ve arka kısmı kan alımı için uygun değildir.
2.8 Hastanın topuk kısmına ılık nemli bez ile pansuman yapılarak kan akımını artırmak, hastanın topuğunun kalp seviyesinin altında olması örnek alımını kolaylaştırabilir.
2.9 Örnek alınacak bölge % 70’ lik etil alkollü pamuk ile silinir.
2.10 Kuru pamukla kurutulur.
2.11 Steril lanset ile topuk ucu 2 mm’den daha derin olmayacak şekilde delinir. Kuru gazlı bez ile ilk damla silinir.
2.12 Alan iyice kuruduktan sonra topukta yeni ve büyük bir damla kanın oluşması beklenmelidir. Basınç uygulanmamalıdır. Kana doku sıvısının geçmesi kanı sulandırır, sonuçları etkileyebilir.
2.13 Oluşan büyük damla filtre kağıdının yuvarlak işaretli kısmına değdirilir. Kanın, filtre kağıdının ön ve arka kısmını tam olarak dolduracak şekilde absorbe olması sağlanır.
2.14 Kan filtre kağıdının sadece bir yüzünden emdirilmelidir.
2.15 Aynı alana tekrar tekrar kan emdirilmemelidir. Bu yalancı pozitifliklere yol açabilir. Eğer alan tam olarak dolmamış ise diğer damlalar boş olan kısımlara emdirilmeli ve alanların birleşmesi beklenmelidir.
2.16 Arka tarafa tam geçmiş en az 2 işaretli alan doldurulmalıdır.
2.17 İşlem bittikten sonra kuru pamuk ile kan alınan bölgeye hafifçe basınç uygulanmalı ve kanın durması sağlanmalıdır.
2.18 Basınç uygulanan bölgedeki kanamanın durduğundan emin olunduktan sonra yuvarlak yara bandı iğne giriş yerine yapıştırılır.
2.19 Kanın emdirildiği filtre kağıdı oda ısısında, en az 3 saat, direkt güneş ışığına maruz bırakılmadan, yatay konumda, örneğe herhangi bir cisim dokunmayacak şekilde, kuru bir yerde, nem, toz ve sıcaktan korunmuş olarak, açıkta kurutulmalıdır.
2.20 Örnek tamamen kuruduktan sonra temiz bir zarf içine konmalı ve transferi sağlanmalıdır
2.21 İnfantlarda topuktan kapiller kan da alınabilir. (Parmak ucundan alınan yani kapiller kanda eritrosit, hemoglobin, hemotokrit ve trombosit sayımı venöz kana göre daha yüksektir.)
AEROB VE ANAEROB KÜLTÜR ÖRNEĞİ, SPERMİYOGRAM İÇİN ÖRNEK ALMA VE SAKLAMA TALİMATI
1.AMAÇ:
Bu talimatın amacı, hastalardan istenen tetkik özelliğine göre, doğru ve güvenilir biçimde kültür ve spermiyogram örneklerinin alınması ve çalışılma aşamasına kadar muhafaza edilmesi esaslarını belirlemektir.
2.UYGULAMA
2.1 Örnek kabul edilirken veya alınırken nelere dikkat edilmesi gerekir ?
* Materyal uygun miktarda olmalıdır.
* Örnekler, patojenin tespit edilebileceği zamanda alınmalıdır.
* Bakterilerin tespiti için örnekler antibiyotik uygulamadan önce alınmalıdır.
* Örnekler minimal kontaminasyon ile alınmalıdır.
* Tüm materyaller (mecbur kalındığında gaita hariç) steril kaba konulmalıdır.
* Hastanın varsa kullandığı antibiyotikler ve klinik teşhis sorulmalıdır.
* Materyal konulan kapların üzeri sıkıca kapatılmalıdır.
* Hastaya ait barkod materyalin alınacağı kullanılan kabın kapak kısmına değil, üzerine yapıştırılmış olmalıdır.
2.2 Örnek red kriterleri (Örnek dışarıdan alınarak gelmiş ise)
· Formalin içerisinde gönderilen örnek (Materyal doku ise ve 1 saatten daha az süre formalin içerisinde kalmış ise bu durumda steril bistüri kullanarak örneğin en iç kısmı alınmaya çalışılır. Bu işlem için uygun örneklerden materyal alınır ve kültür için kullanılır. Bunun dışındaki örnekler kabul edilmez.)
· 24 saat biriktirilmiş balgam ve idrar örnekleri
(Tbc izolasyonu için 24 saat biriktirilmiş idrar ve balgam örneği reddedilir.)
· Kabın dış kısmının materyal ile kirlendiği örnekler (Sızmış örnekler ile çalışılırken dikkatli olmak gerekir.)
·Agar üzerine ekim yapılmış ve kurumuş örnekler
· Baryum, kimyasal boyalar ve yağlı kimyasal maddeler ile kontamine olan materyaller
· Foley katater ucu (üretra florasını yansıtır)
· Kan kültürü hariç bir günde ikiden fazla alınan materyaller
· Örnek üstündeki bilgiler ile istekteki bilgilerin farklı olması ve gerekli bilgilerin yazılmadığı durumlar
· Serviks, vajen veya anüsten alınmış sekresyonların Gram boyama ile Neisseria gonorrhoeae saptanması için gönderilmiş yaymalar
· Birçok inceleme için tek eküvyon gönderilmiş ise (örn; aerob, anaerob, fungus ve tbc için tek örnek gibi)
· Steril şartlarda olmayan, uygun alınmamış, dışına sızma olmuş veya herhangi bir şekilde kontamine olmuş örnekler
2.3 Anaerobik ekim için kabul edilmeyecek örnekler
2.4 KAN KÜLTÜRÜ ALINMASI
2.4.1
2.4.1.1 Hastanın kolu sabit bir şekilde tutulur.
2.4.1.2 Üst kola lastik bağlandıktan sonra uygun ven seçilir.
2.4.1.3 5 cm2 lik alan %70’lik alkol ile ıslatılmış steril tamponla silinir (merkezden perifere doğru, dairesel şekilde).
2.4.1.4 Deri kirli ise bu işlem birkaç kez tekrarlanabilir veya işlem başlamadan önce sabun ile temizlenebilir.
2.4.1.5 % 2’lik iyot solüsyonlu veya tentürdiyotlu tampon ile alan tekrar silinir.
2.4.1.6 Silinen alanın kuruması beklenir.
2.4.1.7 Deriye tekrar dokunulacak ise eller steril olmalıdır veya steril eldiven giyilmelidir.
2.4.1.8 Alınan kan, aseptik koşularda kültür şişesine boşaltılmalıdır.
2.4.1.9 Kültür şişesinin ağız kısmı da antiseptikle (%70’lik alkol) silinmeli ve 1 dakika kadar beklenilmelidir.
2.4.1.10 Kan alınan bölgenin, iyot allerjisini önlemek amacıyla tekrar alkol ile silinmesi önerilir.
2.4.2 Kan alma zamanı
2.4.2.1 Kan, hastanın ateşinin yükselmeye başlamasından hemen önce, ateşi başladığında veya kısa bir süre sonra alınmalıdır.
2.4.2.2 Ateş yükseldikten çok sonra alınan kan kültüründe bakteri izolasyon şansı daha düşüktür (konak immunitesi nedeniyle).
2.4.2.3 Hastaya antibiyotik başlanmadan önce kültür alınmalı.
2.4.2.4 Antibiyotik başlanmış ise; son antibiyotik dozundan mümkün olduğu kadar uzun bir süre sonra, yeni antibiyotik dozundan hemen önce kültür alınması önerilir.
2.4.3 Alınması gereken kan miktarı, saklama koşulları
2.4.3.1 Geçici bakteriyemi veya deri kontaminasyonundan kaynaklanan bir pozitif sonuç karışıklığa neden olacaktır. Bu nedenle üreyen mikroorganizmanın etken mi, kontaminasyon mu olduğunu belirlemek için en az 2 kan kültürü alınmalıdır.
2.4.3.2 Erişkinlerde 2 – 3 ml
Çocuklarda 1,5 ml kan alınması önerilir.
2.4.3.3 Kültür şişeleri oda ısısında 2 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. Laboratuvara ulaştırılamayan materyaller oda ısısında en fazla 24 saat kalabilir.
2.4.3.4 24 saatlik süre içerisinde en fazla 3 kez kan kültürü alınabilir. Kültürlerin 30 veya 60 dakika aralar ile alınması önerilir. Antimikrobiyal tedavinin hemen başlanması gerekiyorsa, birkaç dakika içerisinde ayrı alanlardan örnek alınabilir.
2.4.3.5 Sepsis (menenjit, osteomiyelit, septik artrit, bakteriyel pnömoni) vakalarında her biri ayrı alanlardan 2-3 kez (10 dakika içerisinde) kan kültürü alınır.
2.4.3.6 Nedeni bilinmeyen ateşte 30 dakika aralarla 2-3 kez, 24 saat sonra üreme olmazsa 2-3 kez daha kan kültürü alınır.
2.4.3.7 Akut endokarditte 1-2 saat içerisinde 2-3 kez (Akut endokarditte %95-99 ilk 3 kan kültüründen birinde pozitif sonuç verir) kan kültürü alınır.
2.4.3.8 Subakut endokarditte 1 günde 2-3 kan kültürü alınır. 24 saat sonra eğer sonuç negatif ise tekrar edilir. Eğer önceden antibiyotik almışsa veya sonuç hala negatif ise kültür tekrar edilir
2.4.3.8 Brusellozis şüphesinde kan kültürünü 1 ay bekletmek gerekir. Bu nedenle ön tanı muhakkak sorulmalıdır.
2.5 KATETER KÜLTÜRÜ
2.5.1 Kateterin çevresindeki deri alkol ile silinir.
2.5.2 Kateter aseptik olarak çıkartılır, deri yüzeyinden geçen kateter bölümü ve distal uçtan 5 cm kesilir.
2.5.3 Steril vidalı kapaklı tüp veya kaba konur. Kurumayı önlemek için gerekirse steril serum fizyolojik sıvı konulabilir.
2.5.4 15 dakika oda ısısında kalabilir.
4º C’ de 24 saat kadar saklanabilir.
2.6 SOLUNUM SİSTEMİNDEN ALINAN MATERYALLER
2.6.1 Ağız
2.6.1.1 Bir taşıma besiyerinin eküvyonu ile oral salgılar ve kalıntı lezyonun yüzeyinden temizlenir.
2.6.1.2 İkinci bir eküvyon ile normal doku ve tükrük almamaya dikkat ederek lezyondan örnek alınır.
2.6.1.3 Eküvyon taşıma besiyerine yerleştirilir.
2.6.1.4 24 saate kadar oda ısısında kalabilir.
2.6.1.5 Anaerop kültür yapılmaz.
2.6.2 Burun
2.6.2.1 Önceden steril serum fizyolojik ile nemlendirilmiş eküvyon yaklaşık 2-3 cm burun deliğine sokulur.
2.6.2.2 Eküvyon nazal mukozada döndürülür.
2.6.2.3 Eküvyon taşıma besiyerine yerleştirilir.
2.6.2.4 24 saate kadar oda ısısında kalabilir.
2.6.2.5 Anterior burun kültürü yalnızca burun lezyonları ve stafilokok taşıyıcılığını saptamada kullanılır.
2.6.2.6 Anaerob kültür yapılmaz.
2.6.3 Boğaz Kültürü
2.6.3.1 Boğaz kültürü A grubu beta-hemolitik Streptokokların tespiti için alınır.
2.6.3.2 Önce dile dil basacağı ile bastırılır. Eküvyon sonra ağza sokulmalıdır.
2.6.3.3 Örnekler her iki tonsil (veya tonsiller fossa) ve arka farenks duvarından alınmalıdır.
2.6.3.4 Kültür alınmadan önce eküvyon ile ağız mukazasındaki diğer bölgelere dokunulmamalıdır.
2.6.3.5 Materyal 24 saat oda ısısında kalabilir.
2.6.3.6 Anaerop kültür yapılmaz
2.6.3.7 İnflame epiglotu olanlarda boğaz kültürü alınmamalıdır.
2.6.4 Balgam Kültürü
2.6.4.1 Balgam alınması
2.6.4.1.1 Balgam ve bronş aspiratlarında bol flora bakterileri bulunduğundan anaerop kültür yapılmaz.
2.6.4.1.2 Balgamın nasıl verileceği hastaya anlatılır. Hastanın balgam vermeden önce ağzını çalkalaması orofarengeal kontaminasyonu azaltır. Bronşlardan gelen içerisinde tükürük olmayan materyal inceleme için uygundur. Postnazal akıntı inceleme için uygun değildir.
2.6.4.1.3 Materyal değerlendirmede Gram boyama değerlidir. 10X büyütmede <10 epitel hücresi, >25 PNL görülmesi örneğin inceleme için uygun olduğunu gösterir. Tam tersi bir görünümde orofaringeal kontaminasyondan dolayı tekrar örnek istenir.
Nötropenik hastalarda nötrofil sayısının balgamda da düşük olabileceğinden, hasta tanısı sorgulanmalıdır.
2.6.4.2 İndüklenmiş balgam alma yöntemi
2.6.4.2.1 Yeterli balgam örneği elde edilemeyen hastalarda indüklenmiş balgam örneğinden yararlanılır.
2.6.4.2.2 Ultrasonik nebülizer ile hipertonik tuzlu su verilerek balgam elde edilir.
2.6.4.2.3 Alınan materyal hemen incelenmeli veya buzdolabında saklanmalıdır.
Balgam örnekleri 4°C’ de 24 saat saklanabilir.
2.6.4.3 Trakael Aspiratlar
2.6.4.3.1 Trakeostomili hastalardan elde edilir, alt solunum yolu sekresyonlarını gösterir.
2.6.4.3.2 Aspiratör yardımı ile alınabilir.
2.6.4.3.3 BAL, bronş yıkama, endotrakeal aspirat örnekleri steril kaba; fırça ise SF içeren steril kaba konulabilir.
2.6.4.3.4 Bakteriyel kültür için 1 ml, mantar için 2 ml materyal olmalıdır
2.6.4.3.5 Transport için oda ısısında 2 saat, 4°C’ de 24 saat bekletilebilir.
2.6.4.4 Balgam çıkaramayan hastalarda:
Materyalin transportu uzun sürecekse üzerine eşit hacimde fosfat tampon eklenmelidir.
2.7 İDRAR KÜLTÜRÜ
2.7.1 Hastaya 2 adet temizlik peti ve steril idrar kabı verilir.
2.7.2 Hasta temizlik konusunda bilgilendirilir.
* İdrar almadan önce hasta, ellerini sabunla yıkamalıdır.
* Daha sonra genital bölgeyi kontaminasyonu engellemek için temizlemelidir.
* Temizlik için verilen steril petler kullanılır.
* İdrarın alınmasında temel ilke, üretradan ve çevreden mikroorganizmaların bulaşmasını önlemektir.
* Birinci pet ile genital bölge önden arkaya 1 kez temizlenir.
* İkinci pet ile aynı işlem tekrarlanır.
* İdrarın ilk kısmı dışarı yapılmalı, orta kısmı steril kutuya alınmalı (en az 20 cc), son kısmı tekrar dışarı yapılmalıdır.
* Genital temizlik yapıldıktan sonra, örnek vermeden önce, bu bölge tekrar ellenmemelidir.
* İdrar alındıktan sonra kenarlarına dokunmaksızın vidalı kapak kabın üzerine sıkıca kapatılır.
* Kadın hastalarda temizlik ve idrar örneği alımı sırasında labiumlar parmaklarla aralanarak işlem bitene kadar kapatılmamalıdır. Alınan örneğin kapağı hemen sıkı sıkıya kapatılmalıdır.
* Alınan örnek 4°C’de 24 saat bekletilebilir.
2.7.2 Kataterize Hastadan İdrar Örneği Almak
2.7.2.1 Plastik torbada birikmiş idrar kesinlikle kullanılmaz. Kataterin torba ile ilişkili ucu da çıkartılarak idrar alınmaz.
2.7.2.2 Üriner katateri olan hastalarda, örnek almadan 15-30 dakika önce sonda klemplenir, % 70’lik alkol ile sonda silinir.
2.7.2.3 Lastik kataterin üretraya yakın bir noktasından enjektör ile örnek alınır. İğne, lastik katatere ucu yukarı bakacak şekilde içeri sokulur. Aspire edilir.
2.7.2.4 Alınan örnek 4°C’de 24 saat bekletilebilir.
2.7.3 Suprapubik Aspirasyon Yöntemi İle İdrar Örneği Almak
2.7.3.1 Bu yöntem,
* Etken olarak anaerob bakteriler düşünüldüğünde,
* Örnek kontaminasyonu kaçınılmaz olduğunda,
* Üretral bir patoloji varsa,
* Çelişkili idrar sonuçları olduğunda,
* Tedaviye yanıtsızlık durumunda,
* İnfantlarda kullanılabilir.
2.7.3.2 Hasta 6-10 saat idrar yapmamış olmalıdır.
2.7.3.3 Pubis üzerine perküsyon yapılarak kesenin dolu olduğu belirlenir. Mesane üzerine el ile bastırıldığında hastada idrar yapma hissi olmalıdır.
2.7.3.4 Pubis üzeri tentürdiyot ile silinir.
2.7.3.5 İdrar, enjektör kullanılarak dik olarak aspire edilir. Anesteziye gerek yoktur. Bazen kanama olabilir.
2.7.3.6 Alınan örnek 4°C’de 24 saat bekletilebilir.
2.7.4 Pediatrik Hastalardan İdrar Örneği Almak
2.7.4.1 Hipoallerjenik, deriye yapışan plastik torbalar kullanılır.
2.7.4.2 Torbalar deri üzerine yapıştırılmadan önce perianal bölge, idrar kültürü bölümünde tarif edildiği şekilde temizlenir.
2.7.4.3 İdrar, direkt torbanın içerisine gelecek şekilde yapıştırılır.
2.7.4.4 Torba yapıştırıldığında her 15 dakikada bir kontrol edilir. 45 dakika içerisinde idrar toplanamaması durumunda, tekrar temizlik yapılarak yeni bir torba bağlanmalıdır.
2.7.4.5 Örnek evden getirilecekse 2 saat içinde laboratuvara ulaştırılmalıdır.
2.7.4.6 Transport uzayacaksa alınan örnek 4°C’de 24 saat bekletilebilir.
2.8 GAİTA ALIM TEKNİKLERİ
2.8.1. Parazit ve Yumurta İçin Örnek Alma
2.8.1.1 Gaita kuru ve temiz (idrar, deterjan, dezenfektan veya kontaminan madde içermeyen) kaba alınmalıdır.
2.8.1.2 Örnek, inkontinan erişkinlerde veya bebeklerde bez bağlanarak alınabilir (bezin ters tarafından bağlanması materyal alımını kolaylaştırır).
2.8.1.3 Parazitin yaşam siklusundan dolayı üstüste 3 gün örnek incelemesi önerilir. 3 günden sonra inceleme gereksizdir.
2.8.1.4 Yumurta ve parazit tespiti için buzdolabında saklama önerilmez. Gönderilmeyen örnekler oda ısısında 24 saat kalabilir.
2.8.1.5 Ceviz büyüklüğündeki gaita miktarı yeterlidir (2 g).
2.8.1.6 Kabın dış kısmı kontamine edilmemelidir.
2.8.1.7 Hastanın dışkı çıkaramadığı durumlarda rektal sürüntü alınabilir. Bunun için eküvyon rektal sifinkterden 2-3 cm içeri sokularak çevrilir. Daha sonra eküvyon, taşıma kısmına konulur ve ağzı kapatılır. Rektal sürüntü ile alınan materyal 2 saat içerisine laboratuvara ulaştırılmalıdır, gönderilmeyen örnekler oda ısısında 24 saat kalabilir.
2.8.1.8 Amibiyazis kuşkusunda dışkı, hemen incelenmelidir (Amip trofozoitleri hızlı bir şekilde ölürler).
2.8.2 Kültür İçin Örnek Alma
2.8.2.1 Kültür için gaita alım tekniği yukarıda anlatıldığı şekildedir.
2.8.2.2 Örnek 2 saat içerisinde laboratuvara gönderilmelidir. Transport uzayacaksa alınan örnek 4°C’de 24 saat bekletilebilir.
2.8.2.3 Kıl kurdu (oksiyur) tespiti için, seloteyp yöntemi kullanılır. Hasta sabah uyanır uyanmaz, laboratuvardan temin edilen, lam üzerine yapıştırılmış selofan bandı, lamdan ayırır. Anal bölge bir elin baş ve işaret parmağıyla ayrılır, selofan bant düzgünce anal delik bölgesine yapıştırılır ve çekilir. Tekrar lam üzerine düzgün olarak yapıştırılır.
2.9 DERİ VE SUBKUTAN LEZYONLAR
2.9.1 Vezikül, Bül ve Püstüller
2.9.1.1 Normal deri florası ile bulaşmayı önleyerek materyal alınmalıdır.
2.9.1.2 Deri yüzeyi %70’lik alkol ile silinir. Kuruması beklenir.
2.9.1.2 İğne ve enjektör yardımıyla vezikül veya bülden sıvı alınabilir. Lezyonun yumuşak kısmından girilir. Lezyonun taban ve kenarından materyal alınır.
2.9.1.3 Enjektörün içindeki hava boşaltılır, kapağı kapatılır.
2.9.1.4 Püstüllerde kabuk kısmı kaldırıldıktan sonra pamuklu silgiç ile materyal alınır. En az iki silgiç kullanılır (Gram boyama ve kültür için).
2.9.1.5 Materyaller bekletilmeden laboratuvara ulaştırılmalıdır. 4°C’de 24 saat bekletilebilir.
2.9.2 Deri Ülserleri
2.9.2.1 Mikrobiyolojik çalışmalar için deri ülserlerinden silgiç ile veya aspire edilerek örnek alınır.
2.9.2.2 Lezyonun üzeri %70’lik alkol ile silinir. Steril bistüri ile kanatmadan kabuk kaldırılır, kabuk altı ve yara kenarından materyal alınır. Örnek temiz bir kaba alınır. 2.9.2.3 Örnek 24 saat oda ısısında bekletilebilir.
2.9.3 Dekübit Ülseri
2.9.3.1 Önce kültür alınacak yüzey steril serum fizyolojik ile temizlenir.
2.9.3.2 Sorumlu bakteriyi belirlemek için derin dokuların kültürü yapılmalıdır. Enjektörle pürülan materyalin derin aspirasyonu gerekir. Eküvyonu lezyonun tabanına iyice sürterek de materyal alınabilir.
2.9.3.3 Aspire edilen püyün transportu için enjektörün havasının boşaltılması, enjektörün ağzının kapatılmasından sonra bekletilmeden laboratuvara transferi gerekir.
2.9.3.4 Materyal, 2 saat içerinde laboratuvara ulaştırılmalıdır. 24 saate kadar oda ısısında kalabilir.
2.9.4 Sellülit
2.9.4.1 Steril Serum Fizyolojik veya %70’lik alkol ile deri temizlenir.
2.9.4.2 İnflamasyonun en yoğun olduğu bölgeden ince bir iğne ile örnek alınır.
2.9.4.3 Enjektörün içine az miktarda steril SF alınır. Steril bir tüpe boşaltılır.
2.9.4.4 24 saat oda ısısında saklanabilir.
2.9.5 Apseler
2.9.5.1 Yüzeydeki eksüda steril Serum Fizyolojik veya %70’lik alkol ile silinir.
2.9.5.1.1 Açık Apse
2.9.5.1.1.1 Lezyonun dibinden sıvı aspire edilir veya lezyonun kenarından sürüntü, kazıntı veya biyopsi alınır.
2.9.5.1.1.2 Sürüntü kültürünün 2 eküvyon ile alınması tercih edilir (Gram boyama ve kültür için).
2.9.5.1.1.3 24 saat oda ısısında kalabilir.
2.9.5.1.1.4 Kültür tekrarı aynı yerden 1 gün sonra yapılabilir.
2.9.5.1.2 Kapalı Apse
2.9.5.1.2.1 İğne ile apse duvar materyali alınır.
2.9.5.1.2.2 Alınacak materyalin en az 1 ml olması tercih edilir.
2.9.5.1.2.3 24 saat oda ısısında kalabilir.
2.9.5.1.2.4 Kültür tekrarı aynı yerden 1 gün sonra yapılabilir.
2.9.6 Yara Enfeksiyonları
2.9.6.1 Yara çevresindeki deri, yaranın kenarlarına kadar %70’lik alkol ile silinir.
2.9.6.2 Pamuklu silgiç ile yara üzerindeki irinli kısım silinir ve atılır. İkinci silgiç ile yara tabanına sürterek irinden örnek alınır.
2.9.6.3 Kronikleşmiş yaralarda %70’lik alkol ile yapılan temizlikten sonra, iğne yara kenarındaki sağlam deriden batırılır. Yara tabanının altına doğru ilerletilir, sıvı aspire edilir.
2.9.6.4 24 saat oda ısısında kalabilir.
2.9.7 Saç
2.9.7.1 Forseps ile, kökleri ile birlikte infekte 10-12 saç teli alınır. Eğer ciltte lezyon varsa, lezyonun aktif kenarından kazıntı yapılmalıdır.
2.9.7.2 Temiz bir tüp veya kaba konulan materyal 24 saat oda ısısında kalabilir
2.9.8 Tırnak
2.9.8.1 Tırnak %70’lik alkol ile silinir, pamuk kullanılmaz. Silme işlemi gazpet kullanılarak yapılabilir.
2.9.8.2 Etkilenen bölgenin büyük kısmı kesilir ve tırnağın altından materyal veya kalıntı alınır.
2.9.8.3 Materyal temiz bir kaba konur.
2.9.8.4 24 saat oda ısısnda kalabilir.
2.10 GENİTAL ÖRNEKLERİN TOPLANMASI
2.10.1 Spermiyogram Analizi İçin Örnek Alımı
2.10.1.1 3-5 günlük cinsel perhiz açısından hasta sorgulanmalıdır. Uzun cinsel perhiz dönemleri (7 günü aşan), sperm motilitesini etkilediğinden tavsiye edilmez.
2.10.1.2 Hasta örnek alma elemanının yönlendirmesiyle, mümkünse erkek bir elemanın eşliğinde, özel olarak hazırlanmış spermiyogram odasına gönderilir.
2.10.1.3 Örneğin evden getirilmesi tercih edilmemelidir. Eğer zorunlu ise materyal vücut ısısına yakın yerde (37ºC’ de) muhafaza edilerek 30-35 dakika içinde laboratuvara ulaşabilirse liquifaksiyon ve semen parametreleri pik seviyededir.
2.10.1.4 Ejakulatın tamamının kap içerisine alınacağı konusunda hasta bilgilendirilmelidir.
2.10.1.5 Örneğin içine sabun, su gibi maddelerin karışmaması gerektiği konusunda hasta uyarılmalıdır.
2.10.2 Genital (Kadın)
2.10.2.1 Bartolin
2.10.2.1.1 Cilt % 2’lik iyot ile dezenfekte edilir.
2.10.2.1.2 Kanaldan sıvı aspire edilir. En az 1 ml olacak şekilde transport sistemine konulur.
2.10.2.1.2 2 saat içerisinde laboratuvar ulaştırılmalıdır, transportu 2 saatten uzun sürecek ise 24 saat oda ısısında kalabilir.
2.10.2.2 Serviks
2.10.2.2.1 Lubrikan uygulamadan önce spekulum ile servikse bakılır.
2.10.2.2.2 Bir eküvyon ile serviksteki mukus ve salgı alınıp atılır.
2.10.2.2.3 Steril eküvyon ile endoservikal kanaldan örnek alınır. Servikal kanaldan 1-2 cm içeri girilir ve 10-30 saniye kadar duvar üzerinde çevrilir.
2.10.2.2.4 2 saat içerisinde laboratuvar ulaştırılmalıdır, transportu 2 saatten uzun sürecek ise 24 saat oda ısısında kalabilir.
2.10.2.2.5 Klamidya tespiti için özel toplama ve transport kitlerinden (Dacron uçlu) yararlanılır.
2.10.2.3 Amniyotik Sıvı
2.10.2.3.1 Amniosentez, sezeryan veya intrauterin katater ile aspire edilir. Sıvı transport sistemine yerleştirilir. 1 ml materyal yeterlidir.
2.10.2.3.2 15 dakika içerisinde laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.2.4 Cul-de-Sac ve Endometrium
2.10.2.4.1 Cul-de sac’tan aspirat veya sıvı alınır. Endometriumdan katater ile transservikal aspirat alınır. 1 ml örnek yeterlidir
2.10.2.4.2 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.2.5 Gebelik Ürünleri
2.10.2.5.1 Doku parçası steril kapta kabul edilir. Eğer sezeryan ile alınmış ise bekletmeden transport sistemi veya steril tüpe yerleştirilir.
2.10.2.5.2 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.2.6 Üretra
2.10.2.6.1 Üretral orifisten eksüda uzaklaştırılır. Vaginadan pübise iterek yapılan masaj ile çıkan akıntı eküvyon ile alınır.
2.10.2.6.2 Eküvyyon transport besiyerine yerleştirilir.
2.10.2.6.3 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.2.6.4 Eğer akıntı elde edilemezse, eksternal üretra betadin ile yıkanır ve su ile durulanır. Üregenital eküvyon üretradan 2-4 cm içeri sokularak çevrilir.
2.10.2.6.5 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.2.7 Vagina
2.10.2.7.1 Fazla salgı ve akıntı silinir. Steril eküvyon ile vaginal mukoz memrandan salgı alınır.
2.10.2.7.2 Eğer yayma isteniyorsa ikinci eküvyon ile alınır.
2.10.2.7.3 Eküvyon transport besiyerine yerleştirilir.
2.10.2.7.4 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.2.7.5 Trichomonas trofozoitlerinin soğukta hareketleri inhibe olur.
2.10.3 Kadın veya Erkek Genital Lezyon
2.10.3.1 Lezyon steril SF ile temizlenir, lezyonun yüzeyi steril bistüri ile açılır. Transüdanın birikmesi beklenir. Lezyonun tabanına bastırırken steril eküvyon ile eksüda alınır.
2.10.3.2 Eküvyon transport besiyerine yerleştirilir.
2.10.3.3 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.4 Erkek Genital
2.10.4.1 Prostat
2.10.4.1.1 Penisin ucu sabun ve su ile temizlenir.
2.10.4.1.2 Rektumdan prostat masajı yapılır.
2.10.4.1.3 Transport eküvyonu veya steril tüp kullanılır.
2.10.4.1.4 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.4.1.5 Güvenilir sonuçlar için masajdan önceki ve sonraki idrar örneklerinin de kültür için gönderilmesi önerilir.
2.10.4.2 Üretra
2.10.4.2.1 Üretrogenital eküvyon 2-4cm kadar üretral lümene sokulur. Eküvyon döndürülür ve en az 2 saniye bekletilir.
2.10.4.2.2 Eküvyon transport besiyerine yerleştirilir.
2.10.4.2.3 2 saatte laboratuvara ulaştırılmalıdır, oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.10.5 Kadın ve Erkek
2.10.5.1 Neisseriae gonorrhoeae
2.10.5.1.1 Kadınlarda endoservikal örnek almak için kullanılan spekulumlarda sıcak su dışında lubrikan madde kullanılmamalıdır.
2.10.5.1.2 N. gonorrhoeae tespiti için transport besiyerine bekletilmeden yerleştirilmelidir.
2.10.5.1.3 Gonoreli kadınların çoğunda bakteri anal kanalda da bulunduğundan buradan da örnek alınması önerilir
2.10.5.1.4 Kısa sürede laboratuvara ulaştırılmalı (yarım saat), transportta gecikme olacaksa eküvyon oda ısısında tutulmalı, buzdolabına konmamalıdır.
2.10.5.1.5 Uygun besiyeri içinde en fazla 12 saat oda ısısında saklanabilir.
2.10.5.2 Genital Mycoplasmalar ve Üreoplasma
2.10.5.2.1 Plastik saplı dacron veya pamuk uçlu eküvyonlar kullanılarak uygun şekilde alınmış üretral, vaginal, servikal örnekler en kısa zamanda laboratuvara ulaştırılır.
2.10.5.3 Chlamydia trachomatis
2.10.5.3.1 Kadın veya erkek için ayrı ayrı hazırlanmış, dacron uçlu eküvyon veya transport besiyeri içeren Chlamydia transport sistemleri ile materyal alınır.
2.10.5.3.2 Erkeklerde Chlamidya tespitinde idrar, genital akıntı, üretral akıntı, semen alınabilir.
2.10.5.3.3 İdrar için hasta 4 saat tuvalete gitmemiş olmalı ve ilk idrar alınmalıdır. 2.10.5.3.4 Akıntı için, örnek alımı öncesinde aşırı mukus varsa önce mukus temizlenmeli, örnek sonra alınmalıdır.
2.10.5.3.5 Hastanın Chlamydia (idrardan bakılacak Chlamydia örnekleri hariç) dışında, idrar tahlili, idrar kültürü gibi isteği varsa önce Chlamydia için örnek alınmalı daha sonra temizlik ile idrar alınmalıdır. İdrarda Chlamydia bakılacak ise önce yukarıdaki tarife göre ilk idrar alınmalı daha sonra diğer testler için uygun idrar alınmalıdır.
2.11 KULAKTAN MATERYAL ALIMI
2.11.1 İç Kulak
2.11.1.1 Timpanosentez, komplike, tekrarlayan veya kronik otitis mediada uygulanmaktadır.
2.11.1.2 Kulak zarı sağlamsa, kulak kanalı sabun çözeltisi ile yıkanır, kurutulur ve iğne aspirasyon tekniği ile sıvı alınır. Kulak zarında delik varsa, sıvı kulak spekülumu ile esnek eküvyona alınır.
2.11.1.3 Oda ısısında en fazla 24 saat bekletilebilir.
2.11.2 Dış Kulak
2.11.2.1 Nemli eküvyon ile kulak kanalındaki kir (debris, crust) temizlenir. Diğer bir steril eküvyon dış kanalda döndürülerek örnek alınır.
2.11.2.2 Derin tutulum varsa biyopsi alınması önerilir.
2.11.2.3 4ºC’ de 24 saat bekletilebilir.
2.12 BOS
2.12.1 Hasta derisi kirli ise önce deri deterjanlı su ile silinir. Kurulandıktan sonra % 70’lik alkollü gazlı bez ile yeniden silinir . Bölge %2’lik iyot ile dezenfekte edilir. Kuruması beklenir.
2.12.2 Mandrenli iğne L3-4, L4-5 veya L5-S1 arasına sokulur, subaraknoid boşluğa ulaşınca mandren çıkartılır.
2.12.3 3 Üç ayrı, steril ve mümkünse kırılmaz tüpe en az 1’er ml sıvı alınır.
2.12.4 Steril vidalı kapaklı tüp tercih edilir.
1. tüp protein, glukoz
2. tüp mikrobiyolojik inceleme için
3. tüp hücre türünün belirlenmesi için kullanılır.
2.12.5 Bakteriyel inceleme için 15 dakika içerinde işlemin başlatılması önerilir.
BOS kesinlikle buzdolabına konulmaz.
Oda ısısında en fazla 24 saat kalabilir* (Hücre sayısı azalır).
2.13 GÖZDEN MATERYAL ALINMASI
2.13.1 Konjunktival Örnekler
2.13.1.1 Örnekler alt ve üst tarsal konjuktivadan serum fizyolojik (veya broth) ile ıslatılmış silgiçler kullanılarak alınır.
2.13.1.2 Her iki gözden de ayrı silgiçler ile kültür alınır. Sağlam göz florayı yansıtması açısından değerlidir.
2.13.1.3 Besiyerine hemen ekilmeyen örnekler uygun taşıma besiyerine konulmalıdır.
2.13.1.4 Oda ısısında en fazla 24 saat bekleyebilir.
2.13.2 Korneal Örnekler
2.13.2.1 Korneal kazıntı tercih edilir.
2.13.2.2 Smear hazırlanır, kültür ekimi yapılır.
2.13.2.3 Laboratuvara kısa sürede ulaştırılamayan örnekler buzdolabında kısa süre kalabilir.
2.14 VÜCUT SIVILARI
(ASİT, ABDOMİNAL, SAFRA, EKLEM, PERİKARDİYAL, PERİTONEAL, PLEVRAL, SİNOVYAL)
2.14.1 Deri %2’lik iyot solüsyonu ile silinir.
2.14.2 İğne aspirasyonu veya cerrahi olarak sıvı alınır.
2.14.3 Hastanın durumuna göre olabildiğince fazla sıvı alınmalıdır. Sıvı içerisine batırılmış eküvyon uygun değildir. Örnek steril vidalı kapaklı tüpe, en az 1 ml olmak üzere alınır.
2.14.4 Perikardiyal sıvı ve fungal kültür dışında olanlar 24 saat oda ısısında saklanabilir.
Perikardiyal sıvı ve fungal kültür için örnekler 4ºC’ de saklanmalıdır.
2.15 DOKU
2.15.1 Az miktardaki örneklerde nemi korumak için birkaç damla serum fizyolojik eklenir. Doku kurumamalıdır.
2.15.2 Olabildiğince çok doku örneği olması tercih edilir.
2.15.3 Kültür için dokuya sürülmüş eküvyonun değeri düşüktür.
2.15.4 Örnekler en fazla 24 saat oda ısısında kalabilir.
MANTAR KÜLTÜRLERİ İÇİN ÖRNEK ALMA VE SAKLAMA TALİMATI
1.AMAÇ:
Bu talimatın amacı, hastalardan istenen tetkik özelliğine göre, doğru ve güvenilir biçimde mantar kültür örneklerinin alınması ve çalışılma aşamasına kadar muhafaza edilmesi esaslarını belirlemektir.
2. UYGULAMA
2.1 Örnekler alındıktan sonra soğuk ortamda saklanmalıdır.
2.2 Deri
2.1.1 Örnek alınacak bölge %70’lik alkol ile temizlenir.
2.1.2 Aktif lezyon bölgesinden yapılan kazıntı steril petri kutusuna alınır
2.1.3 Nemli bölgelerden ve dış kulak yolundan eküvyonla örnek alınabilir.
2.3 Mukoza
2.3.1 Eküvyon ile sürüntü örneği alınır.
2.3.2 Transport besiyeri veya serum fizyolojik içine batırılır.
2.4 Saç
2.4.1 Wood lambası altında floresan veren ya da kırık görünümdeki saç kökünden koparılarak steril bir kap içerisine konulur.
2.5 Tırnak
2.5.1 Alkol ile temizlik sonrası ilk alınan kazıntı materyali atılır, daha sonra toplanan örnek steril bir kap içine konulur.
2.6 BOS
2.6.1 Hasta derisi kirli ise önce deri deterjanlı su ile silinir. Kurulandıktan sonra
% 70’lik alkollü gazlı bez ile yeniden silinir . Bölge %2’lik iyot ile dezenfekte edilir. Kuruması beklenir.
2.6.2 Mandrenli iğne L3-4, L4-5 veya L5-S1 arasına sokulur, subaraknoid boşluğa ulaşınca mandren çıkartılır.
2.6.3 Mümkünse en az 2 ml örnek steril ve mümkünse kırılmaz tüpe alınır.
2.7. Vücut Sıvıları
(Plevra, periton, eklem...)
2.7.1 Deri %2’lik iyot solüsyonu ile silinir.
2.7.2 İğne aspirasyonu veya cerrahi olarak sıvı alınır.
2.7.3 Hastanın durumuna göre olabildiğince fazla sıvı alınmalıdır. Sıvı içerisine batırılmış eküvyon uygun değildir. Örnek steril vidalı kapaklı tüpe, en az 1 ml olmak üzere alınır.
2.7.4 Örnek (mümkünse en az 2 ml) steril ve ağzı kapalı tüpte veya heparin çekilmiş enjektöre alınır.
2.8 Kan
2.8.1 Steril koşullarda kan kültürü besiyerinin içine alınır En az iki kan kültürü alınmalıdır.
2.9 Kemik İliği
2.9.1 Kan kültürü için kullanılan besiyerlerine veya heparin çekilmiş enjektöre alınarak laboratuvara yollanır.
2.9.2 En az 0.5 ml aspirasyon materyali gereklidir.
2.10 İdrar
2.10.1 Hastaya 2 adet temizlik peti ve steril idrar kabı verilir.
2.10.2 Hasta temizlik konusunda bilgilendirilir.
* İdrar almadan önce hasta, ellerini sabunla yıkamalıdır.
* Daha sonra genital bölgeyi kontaminasyonu engellemek için temizlemelidir.
* Temizlik için verilen steril petler kullanılır.
* İdrarın alınmasında temel ilke, üretradan ve çevreden mikroorganizmaların bulaşmasını önlemektir.
* Birinci pet ile genital bölge önden arkaya 1 kez temizlenir.
* İkinci pet ile aynı işlem tekrarlanır.
* İdrarın ilk kısmı dışarı yapılmalı, orta kısmı steril kutuya alınmalı (en az 20 cc), son kısmı tekrar dışarı yapılmalıdır.
* Genital temizlik yapıldıktan sonra, örnek vermeden önce, bu bölge tekrar ellenmemelidir.
* İdrar alındıktan sonra kenarlarına dokunmaksızın vidalı kapak kabın üzerine sıkıca kapatılır.
* Kadın hastalarda temizlik ve idrar örneği alımı sırasında labiumlar parmaklarla aralanarak işlem bitene kadar kapatılmamalıdır. Alınan örneğin kapağı hemen sıkı sıkıya kapatılmalıdır.
* Sabah idrarı tercih edilir.
2.11 Doku
2.11.1 Serum fizyolojik, sıvı besiyeri ya da distile su içeren steril ve ağzı kapalı tüp veya kap içine alınarak laboratuvara yollanır. Alınan doku parçası asla gazlı beze sarılarak veya formol içine konularak gönderilmemeli / kabul edilmemelidir.
2.12 Balgam
2.12.1 Örnek (tercihen) sabah alınmalıdır.
2.13 Dışkı
2.13.1 Ceviz büyüklüğündeki gaita miktarı yeterlidir (2 g).
2.13.2 Kabın dış kısmı kontamine edilmemelidir.
2.14 Apse
2.14.1 Yüzeydeki eksüda steril Serum Fizyolojik veya %70’lik alkol ile silinir.
2.14.1.1 Açık Apse
2.14.1.1.1 Lezyonun dibinden sıvı aspire edilir veya lezyonun kenarından sürüntü, kazıntı veya biyopsi alınır.
2.14.1.1.2 Kültür tekrarı aynı yerden 1 gün sonra yapılabilir.
2.14.2 Kapalı Apse
2.14.2.1 İğne ile apse duvar materyali alınır.
2.14.2.2 Alınacak materyalin en az 1 ml olması tercih edilir.
2.14.2.3 Kültür tekrarı aynı yerden 1 gün sonra yapılabilir.
MİKOBAKTERİ KÜLTÜRLERİ İÇİN ÖRNEK ALMA VE SAKLAMA TALİMATI
1.AMAÇ:
Bu talimatın amacı, hastalardan istenen tetkik özelliğine göre, doğru ve güvenilir biçimde tüberküloz kültür örneklerinin alınması ve çalışılma aşamasına kadar muhafaza edilmesi esaslarını belirlemektir.
2. UYGULAMA
2.1 Balgam
2.1.1 Mümkünse hastaya yataktan kalkmadan önce, ağızın temizlenmesinden (sadece ağız çalkalama işlemi yapılmalı, gargara uygulanmamalıdır) sonra steril kaba, derin bir öksürme ile çıkarılan balgamı koyması söylenir.
2.1.2 Balgam miktarı 10 ml’ yi geçmemelidir. Verilen örneğin gerçek balgam olduğu, nasofaringeal akıntı veya tükrük olmadığından emin olunmalıdır.
2.1.3 Alınan materyal zorunlu olarak bekletilecekse +2 / -8 derecede bekletilmelidir.
2.1.4 Kültürü birbirini izleyen 3 günde, 3 kez tekrar etmek basil yakalama şansını arttırır. Ancak bu örneklerde negatif sonuç alındığında 5 veya 6 balgam örneğinin incelenmesi önerilmektedir.
2.1.5 Eğer hasta balgam çıkartamıyorsa, bu tip hastalardan
• Ilık, hipertonik tuzlu su ile indüklenmiş balgam örneği alınması,
• Balgam çıkartmakta güçlük çeken veya balgamını yutan küçük çocuklardan laringeal sürüntü alınması (çok tercih edilen bir yöntem değildir),
• Bronkoalveolar lavaj sıvısı veya bronş yıkama suyu alınması uygundur.
2.2 Açlık Mide Suyu
2.2.1 Hasta herhangi birşey yemeden ve yataktan kalkmadan önce ve eğer mümkünse bir gece hastanede yatırıldıktan sonra, sabah erken saatlerde AMS örneği alınması önerilir. Bir gece hastanede yatan hastalardan alınan örneklerden daha optimal sonuçlar alındığı bildirilmektedir.
2.2.2 Mikobakteriler mide suyunda canlılıklarını çabuk kaybettiğinden, klinik örneğin üzerine 5 misli hacimde steril fosfat tamponu ilave edilerek gönderilmelidir.
2.2.3 Eğer zorunlu olarak bekletilecekse +2 / -8 derecede bekletilmelidir.
2.3 İdrar
2.3.1 Sabah yataktan kalkıldığı zamanki ilk idrarın tamamının toplanması, basil sayısının gece mesanede toplanan idrarda daha yüksek oranda bulunması nedeniyle en uygun olan örnektir.
2.3.2 Bu idrarın tümü steril kaplara alınmalıdır. Diğer zaman birimlerinde alınan idrar örnekleri daha dilüe olacağından optimal değildir.
2.3.3 Kontaminasyon riski nedeniyle 24 saatlik idrar örneği kabul edilmez.
2.3.4 Birbirini takip eden 3 günde, 3 ayrı idrar örneğinin incelenmesi mikobakterilerin izolasyon şansını arttırır.
2.3.5 İdrar örneği toplanmadan önce eksternal genital bölgenin yıkanması önerilmektedir.
2.3.6 Zorunlu olarak bekletmek gerekirse +2 / -8 derecede bekletilmelidir.
2.3.7 Uzak mesafelerden göndermek için idrar örneği aseptik koşullarda 3000 rpm de 30 dakika santrifüj edilmeli, sedimentler toplanarak üzerine örneğin bir misli hacminde steril fosfat tamponu ilave edilerek gönderilmelidir.
2.4 Bronkoalveolar Lavaj Materyali
2.4.1 Uzak mesafelerden göndermek için 10 ml’ den fazla ise aseptik koşullarda 3000 rpm de 30 dakika santrifüj edilmeli ve sedimenti gönderilmelidir.
2.4.2 10 ml’ den az ise steril bir kaba alınarak gönderilmelidir.
2.5 Diğer Vücut Sıvıları
2.5.1 Plevra, perikart, BOS, sinoviyal ve asit sıvıları, kan, kemik iliği ve irin gibi örnekler aseptik koşullarda alınmalıdır. Bu gibi örnekler çok dilüe olduğu için basili saptamak çok zordur.
2.5.2 Mümkün olduğu kadar çok miktarda örnek (10 – 15 ml) steril kaplara veya enjektöre toplanmalı ve kanlı örneklere antikoagülan olarak SPS sodyum polietenal sülfonat, heparin veya amonyum oksalat eklenmelidir.
2.5.3 BOS gibi örnekler çok az sayıda mikobakteri içereceğinden, en az 2 ml örnek gönderilmelidir.
2.5.4 Örnek zorunlu olarak bekletilecekse +2 / -8 derecede bekletilmelidir.
2.6 Hangi Durumlarda Materyal Uygun Olmaz?
2.6.1 Numune miktarının yeterli olmaması, steril kapta toplanmamış olması, balgam yerine tükrük getirilmesi, örneğin dökülmüş ve kontamine olmuş olması, 24 saatlik idrar örneği, biriktirilmiş balgam örnekleri, uygun koşullarda bekletilmemiş örnekler.
2.7 Çalışılacak örneğin tüberküloz açısından bulaştırıcı olabileceği asla unutulmamalı ve azami özen gösterilmelidir. Kapların ağzı kapatıldıktan sonra dışarı sızmayı önleyecek şekilde, mümkünse parafilm ile kaplanarak, sıkı bir şekilde korunmalıdır.
2.8 Saklama ve transportlar mümkünse soğuk ortamda yapılmalıdır.